DETIK DAILY
Oleh LIM HONG SIANG
Ditubuhkan pada tahun 1951, PAS berjaya menawan satu-satunya kerusi
pembangkang dalam pilihan raya tahun 1955 sebelum Malaya mencapai
kemerdekaannya. Pilihan raya umum (PRU) pertama selepas kemerdekaan yang
diadakan pada tahun 1959 menyaksikan PAS menawan kerajaan negeri
Kelantan dengan 28 kerusi DUN (daripada jumlah 30 DUN), dan kerajaan
negeri Terengganu dengan 13 kerusi DUN (daripada jumlah 24 DUN).
Dua tahun kemudian, kerajaan PAS di negeri Terengganu dijatuhkan
dengan lompatan ADUN PAS dan Parti Negara ke kem Perikatan. Kemudian
pada tahun 1964, PRU sulung selepas Malaysia dibentuk, Yang Dipertua
Agung PAS, Dr Burhanuddin Al-Helmy (bawah) hilang kelayakan
untuk bertanding kerana disabitkan kesalahan dalam satu kes mahkamah.
Pada tahun 1965, Dr Burhanuddin ditahan bawah ISA atas tuduhan
“menggulingkan kerajaan”. Beliau dibebaskan setahun kemudian, tetapi
merana keuzuran meninggal pada tahun 1969.
PAS
menyertai BN selepas tragedi 13 Mei pada tahun 1969, dan kemudian
memenangi kesemua 22 kerusi DUN yang dipertandingkan di Kelantan pada
tahun 1974. Bagaimanapun, PAS berselisih dengan Umno dalam isu calon
menteri besar, dan berakhir dengan “undi tidak percaya” dan pengumuman
darurat. Untuk memendekkan cerita, PAS hanya mampu mempertahankan dua
kerusi DUN dengan majoriti kurang daripada 100 undi dalam pilihan raya
kilat yang diadakan. Kerajaan negeri Kelantan dirampas dari tangan PAS,
dan hanya berjaya dikembalikan selepas 12 tahun.
Memasuki zaman 1980-an, PAS terpengaruh dengan gelombang Revolusi
Iran. Konsep “kepimpinan ulama” diseludup, malah retorik dan aksi
politik PAS semakin radikal sepanjang dekad itu – dengan Amanat Hadi,
peristiwa berdarah Memali dan sebagainya. Ironinya, sementara semangat
PAS berkobar-kobar pada tahap kemuncaknya, prestasi PAS dalam PRU tahun
1986 pula menjunam di sebaliknya, sehingga satu kerusi parlimen sahaja
dimenanginya, iaitu Pengkalan Chepa, daripada 98 yang dipertandingkan.
Umno berdepan dengan PRU sepanjang tahun 1990-an dalam keadaan
berpecah. Puak yang tersingkir menubuhkan parti baru dan menentang Umno
dari luar bersama pembangkang sedia ada. Dalam PRU8 pada tahun 1990, PAS
berjaya mengembalikan kerajaan negeri Kelantan; sementara dalam PRU10
pada tahun 1999, PAS dilambung gelombang Reformasi untuk merangkul 27
kerusi parlimen, dan menawan semula kerajaan negeri Terengganu.
Bagaimanapun, lima tahun kemudian, PAS hilang 20 kerusi parlimen, juga
kerajaan negeri di Terengganu yang diterajui Tuan Guru Haji Hadi Awang.
Setelah iktibar diambil daripada kekalahan teruk dalam PRU11 tahun
2004, PAS masuk gelanggang untuk berdepan dengan PRU12 pada tahun 2008.
Anwar Ibrahim menjalinkan hubungan kerjasama antara PAS dengan DAP
sekali lagi. Ia berbeza kali ini, berbanding jalinan kerjasama pada
tahun 1990 yang Semangat 46 membentuk dua gandingan berbeza, dengan PAS
dan DAP. Ia berbeza juga jika dibandingkan dengan Barisan Alternatif
pada tahun 1999 kerana Pakatan Rakyat yang dibentuk selepas PRU12 tahun
2008, berkongsi wadah kerajaan negeri.
Harus diingatkan, PAS bukan lagi bekerjasama dengan parti politik
bukan Islam semata-mata untuk bertanding dalam pilihan raya, tetapi juga
berkongsi kuasa. Di Kedah, PAS mendominasi kerajaan negeri kerana
bilangan ADUN parti itu majoriti; Di Selangor, kedudukannya lebih
seimbang dalam kerajaan negeri, antara PKR-DAP-PAS; Di Perak, PAS yang
mempunyai bilangan ADUN minoriti diamanahkan jawatan menteri mesar untuk
mengetuai kerajaan negeri. Sudah tentu senario yang berbeza ini menguji
bagaimana PAS memposisikan dirinya dalam hubungan ini, untuk
menyerlahkan pengaruhnya.
Proses kematangan
Sejarah ini ditelusuri untuk memperlihatkan proses kematangan PAS.
Sebagai parti pembangkang, PAS berdepan dengan tekanan daripada kerajaan
persekutuan, namun tetap bertahan di atas gelanggang pilihan raya dalam
sistem demokrasi, sungguhpun gelanggang ini tidak sama rata. PAS pernah
menjadi sebahagian daripada kerajaan persekutuan (BN), sungguhpun
berakhir dengan pengalaman dikhianati Umno-BN.
PAS pernah menubuhkan Majlis Perunding Cina (CCC) pada tahun 1986,
sebagai cubaan untuk mendampingi masyarakat Cina. Setelah usahanya
gagal, PAS menjalin hubungan kerjasama secara tidak langsung dan
kemudiannya secara langsung dengan parti bukan Islam, iaitu DAP. Di
samping tekanan daripada kerajaan persekutuan, PAS juga perlu berdepan
dengan suara rakyat dan keperluan pengundi.
Sesungguhnya, PAS sebagai parti politik yang meluncur di landasan
gelanggang pilihan raya, memiliki pengalaman yang pelbagai. Lebih-lebih
lagi, PAS berpijak di atas bumi Malaysia, sebuah masyarakat yang
berbilang etnik, agama, bahasa, budaya dan sebagainya. Sejarahnya
dicorakkan dengan pelbagai pengalaman – sebagai pembangkang yang pernah
menyertai kerajaan persekutuan, kerajaan negerinya dijatuhkan dengan
rampasan kuasa, membentuk gandingan dengan parti bukan Islam, berkongsi
kuasa dengan bukan Islam, pernah dikhianati, tidak terelak juga dibadai
suara pengundi – kesemua ini memadai untuk dijadikan rujukan parti-parti
politik lain di dunia Islam.
Malah, seandainya PAS mampu mentadbir, memimpin dan menyatukan
sesebuah masyarakat majmuk dengan nilai sejagat, mempertingkatkan
kecekapan, kepakaran dan keberkesanan urus tadbirnya, tidak mustahil PAS
menjadi teladan yang dicontohi parti politik Islam di serata dunia. Ini
kerana untuk seketika dahulu selepas tercetusnya “Arab Spring”, dunia
Islam menemui kebuntuan kerana tercari-cari formula terbaik untuk
mengurus-tadbir negara. Diktator korup digulingkan, tetapi negara Timur
Tengah belum menemui sistem politik yang paling sesuai untuk
masyarakatnya.
Bukankah PAS yang sudah berlegar-legar di litar sistem
demokrasi sejak lebih setengah abad dahulu, boleh menawarkan diri
sebagai teladan dalam dunia Islam?
PAS hampir melakukannya dengan keputusan PRU13 pada tahun 2013. PAS
masih meraih sokongan tradisionalnya di Kelantan dan Terengganu;
meluaskan pengaruhnya ke Selangor, Perak dan Pahang; PAS berjaya
memenangi satu kerusi DUN di Melaka, yang selama ini gagal ditembusinya
atas logo PAS; malah prestasinya di Johor memperlihatkan peningkatan.
Sungguhpun PAS bukan parti yang paling terserlah prestasi PRU13-nya
dalam Pakatan Rakyat, namun ia bukan juga kekalahan paling teruk dalam
sejarah PAS.
Malangnya, pimpinan TGHH terlepas pandang realiti ini, sebaliknya
terkongkong dalam kerangka retorik lapuk seperti “perpaduan Melayu dan
umat Islam”. Proses transformasi dalaman PAS terbantut, dan kini PAS
semakin sempit dan hilang ciri-ciri kemajmukan sebagaimana dahulunya.
PAS sebelum perpecahan tahun 2015 boleh menjuarai isu yang lebih
pelbagai, dari agama, budaya hinggalah ekonomi. PAS selepas perpecahan
bukan lagi “PAS Untuk Semua”, dan ia gagal menggarap imaginasi seluruh
rakyat Malaysia.
PAS kini bermegah dengan percaturan strateginya, yang enggan terikat
kepada mana-mana barisan mahupun pakatan. Perhitungannya mudah, dengan
menjadikan dirinya sebagai “kuasa ketiga yang berkecuali”, PAS boleh
mengambil kesempatan untuk menambah nilai dirinya jikalau BN dan HARAPAN
masing-masing memerlukan rakan sekutu untuk membentuk kerajaan. Di sini
PAS boleh mengenakan syaratnya, sama ada tuntutan jawatan kerajaan
untuk pemimpinnya, ataupun pelaksanaan agenda untuk partinya.
'PAS untuk Semua' berkecai
Percaturan strategi yang “bijak” dari satu seginya, tetapi dibayar
dengan harga yang tinggi. Imej “PAS untuk Semua” yang ditampilkan
berkecai dari kaca mata masyarakat bukan Islam sejak perpecahan Pakatan
Rakyat. Seketika dahulu PAS masih dikagumi sungguhpun masyarakat bukan
Islam berbeza pandangan dengannya dalam bab hudud. Tetapi dengan
pendekatannya yang dilihat seolah-olah untuk melanjutkan hayat politik
Najib Razak selepas terbongkarnya skandal 1MDB, PAS telah hilang
kredibilitinya.
Saf pimpinan PAS semestinya terbaca sentimen sedemikian, lantas
retorik dan hujahnya semakin cenderung ke arah “Melayu” dan “Islam”
dengan tafsiran yang sempit, dan konservatif, khususnya dari kaca mata
bukan Islam. Risikonya pengaruh PAS menyusut, kembali semula ke Pantai
Timur.
Jikalau senario terburuk berlaku, tidak mustahil PAS hilang
negeri Kelantan, lantaran ketidakcekapan urus-tadbir kerajaannya.
Apa lagi yang ada dengan PAS, jikalau berakhir dengan kesudahan
sedemikian? Apakah ia masih bernilai di mata Umno, jikalau Umno mampu
bertahan dengan kekuatannya sendiri? Pemimpin datang dan pergi, TGHH
juga tetap akan berundur satu hari nanti. Cuma, apakah nasib parti
pembangkang yang paling bersejarah, tertinggi keanggotaannya, paling
berorganisasi akar umbinya, paling lengkap jenteranya di bumi Malaysia
selepas ini?
LIM HONG SIANG ialah bekas editor Merdeka Review, edisi bahasa Melayu dan penyunting buku Tsunami Cina: Retorik atau Realiti?
Tiada ulasan:
Catat Ulasan